Kanał Gliwicki, znany w języku niemieckim jako Gleiwitzer Kanal, stanowi istotny element infrastruktury hydrotechnicznej w regionie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Ten szlak wodny ma kluczowe znaczenie, łącząc rzekę Odrę z miastem Gliwice.
Kanał Gliwicki został zbudowany w miejsce niegdyś istniejącego Kanału Kłodnickiego, co świadczy o jego historycznej ewolucji oraz dostosowywaniu się do potrzeb transportowych tego obszaru. Należy on do kategorii kanałów żeglugowych dojazdowych, co oznacza, że pełni funkcję pomocniczą w łączeniu głównych tras żeglugowych.
W myśl Rozporządzenia Rady Ministrów z 2002 roku dotyczącego klasyfikacji dróg wodnych, Kanał Gliwicki posiada III klasę żeglowną na całej swojej długości, co określa jego zdolność do przyjmowania jednostek pływających oraz warunki żeglugi. Dzięki temu kanał jest istotnym elementem systemu transportu wodnego w regionie, przyczyniając się do rozwoju lokalnej gospodarki oraz ułatwiając komunikację.
Informacje ogólne
Długość kanału wynosi 40,60 km, a maksymalna głębokość osiąga 3,50 m. Różnica poziomów wody pomiędzy początkiem a końcem kanału to 43,60 m. Przepływ jednostek pływających przez te różnice poziomu wody kontroluje 6 śluz wodnych.
Kanał żeglugowy został wykonany częściowo w wykopie oraz częściowo w nasypie. Jego szerokość zmienia się od 38,00 m w wykopie do 41,00 m w nasypie. Dopuszczalna prędkość jednostek pływających na kanale wynosi 9,00 km/h dla jednostek luzem oraz pustych zestawów, natomiast dla zestawów załadowanych to 7,00 km/h.
Początek kanału znajduje się w Kędzierzynie-Koźlu na 98. kilometrze Odry, a jego zakończenie ma miejsce w basenie portowym Portu Gliwice. Kanał przebiega przez województwa opolskie (na długości 18,80 km) i śląskie (na długości 21,80 km).
Głównym źródłem zasilania kanału jest rzeka Kłodnica, jak również jeziora i zbiorniki wodne, takie jak Dzierżno Duże oraz Dzierżno Małe, znajdujące się w górnej części kanału. Sezon żeglugowy na kanale trwa średnio 270 dni, rozpoczynając się 15 marca i kończąc 15 grudnia.
Historia
Kanał Gliwicki, znany z bogatej historii i znaczenia dla regionu, został zbudowany w okresie od 1935 do 1939 roku. Oficjalne oddanie go do użytku miało miejsce 8 grudnia 1939 roku, a działalność kanału rozpoczęto w 1941 roku. To nowoczesne dzieło inżynieryjne powstało w miejsce wcześniejszego Kanału Kłodnickiego, który funkcjonował do 1937 roku.
Historia jego nazewnictwa jest równie interesująca. Kanał Gliwicki bywał określany jako Kanał Górnośląski (Oberschlesischer Kanal), a w pewnym okresie nosił również nazwisko Adolfa Hitlera, znany wtedy jako Adolf-Hitler-Kanal.
Warto również zauważyć, że w 2018 roku kanałem przetransportowano imponującą liczbę 421 barek, co się przełożyło na 206 808 ton węgla, które trafiły do Elektrociepłowni Wrocław.
Śluzy
Śluzy na Kanale Gliwickim są istotnym elementem infrastruktury wodnej, a ich funkcjonowanie zaczyna się od Portu Gliwice. To miejsce, gdzie żegluga śródlądowa spotyka się z nowoczesnym podejściem do transportu wodnego.
Śluza Łabędy, której nazwa odnosi się do dzielnicy Gliwice, wyróżnia się następującymi parametrami:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 4,20 m,
- długość: 71,50 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 3,9 tys. m³.
Śluza Dzierżno, nazwa pochodzi od Dzierżna, dzielnicy Pyskowic. Oto jej kluczowe właściwości:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 10,30 m,
- długość: 71,50 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 9,5 tys. m³.
Przechodząc dalej, Śluza Rudziniec, której nazwa wywodzi się z miejscowości Rudziniec, również ma swoje unikalne parametry:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 6,25 m,
- długość: 71,40 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³.
Śluza Sławięcice z kolei, związana z dzielnicą Kędzierzyn-Koźle, posiada podobne parametry:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 6,25 m,
- długość: 71,40 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³.
Kolejnym ważnym obiektem jest Śluza Nowa Wieś, która dysponuje następującymi parametrami:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 6,20 m,
- długość: 71,40 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³.
Na koniec, Śluza Kłodnica, nazwana na cześć dzielnicy Kędzierzyn-Koźle, także odgrywa istotną rolę w systemie:
- konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza,
- różnica poziomów: 10,40 m,
- długość: 71,80 m,
- szerokość: 12,00 m,
- ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 9,5 tys. m³.
Każda z tych śluz odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomów wody oraz umożliwia sprawny transport wodny w regionie. Warto zwrócić uwagę na ich różnorodność oraz techniczne osiągnięcia w budownictwie hydrotechnicznym.
Syfon Kłodnicy
W Kędzierzynie-Koźlu, w odległości około dwóch kilometrów od śluzy Nowa Wieś, znajduje się syfon Kłodnicy. To wyjątkowe dwupoziomowe połączenie Kanału Gliwickiego z rzeką Kłodnicą, która płynie pod tym kanałem. Jest to jedno z trzech unikalnych skrzyżowań wodnych w Polsce.
Drugim z nich jest syfon strugi Flis znajdujący się pod Kanałem Bydgoskim w Bydgoszczy, a trzecim godnym uwagi obiektem jest akwedukt w Fojutowie, gdzie przecinają się Czerska Struga oraz Wielki Kanał Brdy. Te fascynujące konstrukcje stanowią nie tylko ciekawe rozwiązania inżynieryjne, ale także interesujące miejsca do zwiedzania dla pasjonatów architektury hydrotechnicznej.
Przypisy
- Wzrost transportu węgla na Kanale Gliwickim o 63 proc. [online], Kurier Kolejowy [dostęp 12.12.2018 r.]
- AlicjaA. Galas, ArturA. Galas, Dzieje Śląska w datach, Wrocław: Cadus, 2004.
- Dz. U. z 2002 r. Nr 77 [online].
- Szling i Winter 1988 ↓, s. 87.
- Szling i Winter 1988 ↓, s. 59.
- Szling i Winter 1988 ↓, s. 7–11.
- Kulczyk i Winter 2003 ↓, s. 26–27, 29, 32.
- Tołkacz 2010 ↓, s. 53–56.
Oceń: Kanał Gliwicki