Muzeum w Gliwicach

---

Historia

Muzeum w Gliwicach zostało założone 22 marca 1905 roku i aż do 1933 roku funkcjonowało pod nazwą Górnośląskie Muzeum w Gliwicach (niem. Oberschlesisches Museum in Gleiwitz). Głównym celem jego działalności jest gromadzenie, udostępnianie oraz zabezpieczanie eksponatów i zabytków związanych z Górnym Śląskiem. Od 1934 roku, siedzibą muzeum jest Willa Oscara Caro, znajdująca się przy ul. Dolnych Wałów 8a.

Muzeum posiada bogate zbiory, które podzielone są na różne działy:

• Archeologii – gromadzone tu materiały pochodzą z badań prowadzonych w Gliwicach oraz powiecie gliwickim,
• Etnografii – zbiory ukazują życie wsi powiatu gliwickiego i miasta Gliwice, a także inne regiony, takie jak Górny Śląsk, Małopolska czy Beskid Śląski; szczególnie unikalne są szklane klisze i fotografie z początku XX wieku, dokumentujące życie codzienne,
• Sztuki i Rzemiosła Artystycznego – tu zgromadzono dzieła związane z odlewnictwem artystycznym (dawnie i współcześnie), ceramiką, biżuterią artystyczną, malarstwem polskim oraz zachodnioeuropejskim, zarówno z epoki nowożytnej, jak i współczesnej; łącznie zbiory te obejmują kilkanaście tysięcy zabytków,
• Historii – zbiory związane z Górnym Śląskiem, w tym unikalne judaica oraz różnorodne pamiątki cechowe; dział ten gromadzi dokumenty pergaminowe, starodruki, książki i broszury, zabytki górnicze oraz inne,
• Fotografii Artystycznej – ten dział został wyodrębniony z Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego w 2010 roku; kolekcja obejmuje prace fotografów związanych z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym (GTF),

Dodatkowo w strukturze Muzeum funkcjonuje Dział Edukacji i Promocji oraz pracownia konserwatorska. Dział Edukacji prowadzi różnorodne projekty edukacyjne, takie jak: Mały Muzealnik, Mały Muzealnik. Skarby z naszych zbiorów, Mały Muzealnik poznaje Gliwice, Śląski Kalendarz Tradycji, Na szlaku sztuki. Organizowane są także warsztaty na wystawach z myślą o dzieciach – Muzeum dla dzieci.

Muzeum angażuje się w długoterminowe projekty badawczo-edukacyjne, w tym te dotyczące Kresów (m.in. „Spotkania z Kresami Rzeczypospolitej”) oraz opozycji gliwickiej w czasie PRL-u (portal Gliwicka Opozycja), a także cyklicznie organizuje wykłady i spotkania.

Oddziały

Muzeum w Gliwicach to instytucja, która zdobyła uznanie dzięki bogatej ofercie swoich oddziałów, które są rozrzucone w różnych lokalizacjach w mieście. Poniżej przedstawiamy szczegółowe informacje na temat poszczególnych oddziałów, które zasługują na uwagę.

• Willa Caro – zlokalizowana przy Dolnych Wałów 8a, jest główną siedzibą Muzeum. To XIX-wieczna rezydencja, która należała do przemysłowca Oscara Caro, a Muzeum pozyskało ją w 1934 roku. Willa Caro prezentuje stałą wystawę zatytułowaną „Dziewiętnastowieczne wnętrza mieszkalne willi górnośląskich przemysłowców” oraz oferuje przestrzeń dla wystaw czasowych. W tym obiekcie działa także Czytelnia Sztuki, która jest galerią sztuki współczesnej, utworzoną w 2010 roku z inicjatywy dyrektora Grzegorza Krawczyka.
• Zamek Piastowski – usytuowany przy ul. Pod Murami 2, jest oddziałem Muzeum od 1960 roku, po jego adaptacji w latach 1956–1959. Zamek zyskał swoją nazwę w 1983 roku, wcześniej służył jako arsenał, więzienie i folwark, a aż do połowy XX wieku był określany jako dwór Cetrycza (Zettritz Hof). Wnętrza Zamku Piastowskiego kryją stałą wystawę zatytułowaną „Gliwice miasto wielu kultur”, która przybliża historię i różnorodność kulturową regionu.
• Radiostacja gliwicka – położona przy ul. Tarnogórskiej 129, jest oddziałem Muzeum od 2008 roku. Od 2019 roku kompleks ten obejmuje trzy budynki związane z Radiostacją. Obiekt został uznany za Pomnik Historii i stanowi unikatowy zabytek na skalę światową. To tutaj, 31 sierpnia 1939 roku, miała miejsce tzw. prowokacja gliwicka, która zakończyła się brutalnym zamordowaniem Franza Honioka – śląskiego powstańca, uznawanego za pierwszą ofiarę II wojny światowej.
• Dom Pamięci Żydów Górnośląskich – mieści się przy ul. Księcia Józefa Poniatowskiego 14 i funkcjonuje jako oddział Muzeum od 2012 roku. Jego głównym celem jest dokumentowanie życia żydowskiej społeczności Górnego Śląska od średniowiecza do dnia dzisiejszego. W 2018 roku w oddziale zainaugurowano stałą wystawę pt. „Żydzi na Górnym Śląsku”.
• Oddział Odlewnictwa Artystycznego – z siedzibą przy ul. Bojkowskiej 37, znajduje się w dawnej maszynowni Kopalni Węgla Kamiennego „Gliwice”. Od 2010 roku prezentujemy w nim jedną z pionierskich nowoczesnych, interaktywnych i multimedialnych wystaw muzealnych na Śląsku, zatytułowaną „Słusznie słyną dziś Gliwice”, która ukazuje historię odlewnictwa artystycznego oraz przemysłowe dziedzictwo regionu. Początkowo oddział mieścił się w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych (GZUT) przy ul. Robotniczej 2, gdzie dawniej znajdowała się Królewska Odlewnia Żelaza.

Każdy z wymienionych oddziałów oferuje unikalne doświadczenia oraz wiedzę dotyczącą lokalnej historii, sztuki i dziedzictwa kulturowego, czyniąc Muzeum w Gliwicach ważnym miejscem dla mieszkańców oraz turystów.

Nagrody i odznaczenia

Muzeum w Gliwicach, a szczególnie jego oddział Dom Pamięci Żydów Górnośląskich, zdobyło szereg prestiżowych wyróżnień i nagród w ostatnich kilku latach, co świadczy o jego znaczeniu na kulturalnej mapie Europy oraz w Polsce.

• W 2020 roku Muzeum w Gliwicach znalazło się w finale konkuru EMYA 2020 – Europejskie Muzeum Roku, co było dużym osiągnięciem w dziedzinie muzealnictwa,
• Rok wcześniej, w 2019, wystawa dotycząca Żydów na Górnym Śląsku, organizowana w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, została nominowana do tytułu Wydarzenia Historycznego Roku 2018,
• Te same wydarzenia z 2019 roku przyniosły Muzeum również pierwszą nagrodę przyznaną przez Marszałka Województwa Śląskiego w kategorii wystaw,
• W tym samym roku wyróżniono też publikację autorstwa Bogusława Tracza, zatytułowaną Gliwice. Biografia miasta, w kategorii publikacje,
• W 2018 roku w konkursie na Muzealne Wydarzenie Roku nagrodzono książkę Żeliwo. Odlewnictwo artystyczne w dawnych Gliwicach oraz projekt edukacyjny Mały Muzealnik,
• Także w 2018 roku publikacja dotycząca Żeliwa, powstała w Muzeum, uzyskała wyróżnienie w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla,
• W 2017 roku wydano książkę na temat Zofii Rydet, która zdobyła nagrodę w kategorii Muzealne Wydarzenie Roku,
• W tym samym roku Krzysztof Siwczyk odebrał wyróżnienie Literackiej GDYNII za swoją publikację,
• W 2016 roku Muzeum zostało docenione w konkursie na najlepszą publikację książkową oraz inicjatywę edukacyjną, uzyskując główną nagrodę za książkę Przemysł Górnego Śląska na dawnej fotografii,
• Również w 2016 roku nagrodzono oddział Muzeum Dom Pamięci Żydów Górnośląskich w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego,
• W 2014 roku muzeum zdobyło Sybillę za wystawę Naturalista, czyli Wilhelm von Blandowski w Australii,
• A w 2008 roku przyznano Sybillę za wystawę Żeliwo. Gliwice-Berlin-Sayn. Królewskie Pruskie odlewnie żeliwa.

Wydawnictwa

Muzeum w Gliwicach corocznie publikuje około dziesięciu różnych tytułów, co świadczy o jego aktywności oraz zaangażowaniu w promowanie wiedzy. W ramach swoich działań, instytucja ta posiada również wydawnictwa ciągłe.

Wśród stałych publikacji można wyróżnić Serię Monograficzną Muzeum w Gliwicach oraz „Rocznik Muzeum w Gliwicach”. Te tytuły stanowią ważny element dokumentacji i badań związanych z działalnością muzeum.

Dodatkowo, Muzeum wydaje również książki pod wspólnym znakiem Czytelni Sztuki. W tej serii znalazły się uznane publikacje, takie jak Zofia Rydet, Zapis socjologiczny oraz Koło miejsca / Elementarz autorstwa Krzysztofa Siwczyka i Michała Łuczaka, która została uhonorowana Nagrodą Literacką GDYNIA 2017.

---

Oceń: Muzeum w Gliwicach

---