Arthur Silbergleit

---

Biografia

Arthur Silbergleit przyszedł na świat w Gliwicach, w rodzinie żydowskiej, która zasymilowała się w regionie. Ich przodkowie przybyli na Śląsk z Litwy w pierwszej połowie XIX wieku. W młodości podjął decyzję o przyjęciu chrztu w obrządku katolickim, a naukę kontynuował w Królewskim Gimnazjum Katolickim (Königlich Katholisches Gymnasium) w Gliwicach. Po zakończeniu nauki w 1904 roku rozpoczął praktyki zawodowe jako urzędnik bankowy u Georga Heimanna we Wrocławiu. W tym okresie jego zainteresowania skupiły się na literaturze oraz metafizyce.

Jego przyjaciel, Erwin Magnus, zapoznał go z literackimi kręgami Wrocławskiej Szkoły Poetyckiej (Breslauer Dichterschule), do której należeli również Hermann Stehr oraz Max Herrmann-Neisse. W 1907 roku Silbergleit przeniósł się do Berlina, gdzie podjął pracę jako redaktor w popularnym wśród niemieckich Żydów miesięczniku „Ost und West. Illustrierte Monatsschrift für modernes Judentum”. Już od 1901 na jego łamach publikowane były jego teksty.

W obliczu wybuchu I wojny światowej, zgłosił się jako ochotnik do Niemieckiego Czerwonego Krzyża. Działał najpierw na froncie wschodnim, a później we Flandrii. Jego wysiłki zostały docenione, gdyż otrzymał Medal Czerwonego Krzyża III klasy. Po doznaniu poważnych ran, spędził dziewięć miesięcy w lazarecie w pobliżu Salzburga, a do Berlina powrócił w 1918 roku. W tym czasie związek z poetą Paulem Mühsamem, pochodzącym również z Gliwic, przybrał na sile. Owa przyjaźń przetrwała do końca jego życia.

Doświadczenia wojenne znalazły odbicie w utworach takich jak tomik poezji „Flandern” (1916) oraz „Die Balalaika” (1920), a także w opowiadaniu „Der Fremde” (1916) w zbiorze „Ein Buch vom Kriege”, redagowanym przez Paula Barscha, oraz w zbiorze krótkiej prozy „Das Füllhorn Gottes. Pastelle” (1919). Jego twórczość często łączyła motywy chrześcijańskie z tradycją żydowską, co czyniło ją szczególnie interesującą.

Okres Republiki Weimarskiej, uznawany za jego najbardziej płodny twórczo, przyniósł mu różnorodne źródła dochodu. Często pisał dla takich czasopism jak „Ost und West”, „Berliner Tageblatt”, „Vorwärts”, „Jüdisch-liberale Zeitung”, „Zittauer Nachrichten” oraz „Wiener Morgenzeitung”. Poza tym pracował w stacji radiowej Funk-Stunde Berlin. W 1925 roku objął posadę na prywatnej uczelni Lessing-Hochschule w Berlinie.

W 1919 roku Silbergleit popierał ideę pozostania Górnego Śląska w granicach Niemiec. W ramach wystawy „Praca i kultura na Górnym Śląsku” (Arbeit und Kultur in Oberschlesien) organizowanej przez Centralną Radę Ludową (Zentral-Volksrat zu Breslau), odbył szereg odczytów w miastach takich jak Bytom, Chorzów, Opole oraz Wrocław. Za opublikowany w tym roku poemat „Die Magd. Eine Legende” otrzymał nagrodę honorową miasta Kolonii. W 1931 roku wyróżniono go za całość jego pracy twórczej przez Pruską Akademię Sztuk Pięknych.

Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera, Silbergleit skorzystał z ochrony, jaką zapewniało mu małżeństwo z Gertrud Michler w 1930 roku, pracownicą handlu o nieżydowskim pochodzeniu. Dzięki temu oraz konwencji genewskiej, która obowiązywała do 1937 roku, mógł unikać najcięższych represji. Z czasem stracił jednak wszystkie źródła dochodu, popadając w trudności finansowe i zdrowotne. Otrzymał wsparcie finansowe, m.in. od Stefana Zweiga. Próby uzyskania azylu w Stanach Zjednoczonych, Francji oraz Szwajcarii podejmowane pod koniec lat 30. zakończyły się niepowodzeniem z powodu komplikacji zdrowotnych, finansowych oraz biurokratycznych.

3 marca 1943 roku, w trakcie akcji deportacyjnej berlińskich Żydów (Fabrikaktion), Silbergleit został aresztowany przez Gestapo w swoim mieszkaniu przy Ansbacher Straße. Kilka dni później przetransportowano go do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie prawdopodobnie zginął niebawem po przybyciu, 13 marca 1943 roku.

Upamiętnienie

Ważna postać Arthur Silbergleita została nie tylko zapamiętana, ale także uhonorowana przez Horsta Bienka. To właśnie jego fabularyzowana opowieść o Silbergleicie znalazła swoje miejsce w dwu powieściach: Wrześniowe światło (Septemberlicht, 1977) oraz Czas bez dzwonów (Zeit ohne Glocken, 1979). Utwory te stanowią część tzw. tetralogii gliwickiej, która przyczyniła się do zachowania pamięci o tym poecie.

W 1994 roku ukazała się szczególna publikacja zatytułowana Arthur Silbergleit und Paul Mühsam: Zeugnisse einer Dichterfreundschaft. Ein Zeitbild. Książka zawiera nie tylko życiorysy i bibliografie obu poetów, ale także wybór ich twórczości, korespondencję, a nawet zapisy pamiętnikowe Silbergleita dotyczące przyjaźni z Mühsamem. To ważne źródło wiedzy o ich bliskiej relacji oraz twórczym dorobku.

W 2021 roku, dla wszystkich zainteresowanych twórczością Silbergleita, wydano zbiorcze wydanie, które skupiło się na siedmiu kluczowych dziełach tego artysty. Wśród nich znalazły się takie tytuły jak Bajazzo Herbst, Das Farbenfest, Das Füllhorn Gottes, Der ewige Tag, Der verlorene Sohn, Flandern oraz Die Magd. To ważny krok w kierunku upamiętnienia jego dorobku literackiego i zapewnienia, że jego twórczość będzie dostępna dla przyszłych pokoleń.

Dzieła

Arthur Silbergleit to postać, której twórczość jest niezwykle interesująca. Poniżej przedstawiamy zestawienie ważnych dzieł, które powstały jako samodzielne publikacje:

• Flandern. Gedichte (1916),
• Die Magd. Eine Legende (1919),
• Das Füllhorn Gottes. Pastelle (1919),
• Der verlorene Sohn (1920),
• Die Balalaika. Ein Versreigen (1920),
• Alte Stadt (1921),
• Das Farbenfest (1922),
• Bajazzo Herbst. Gedichte (1928),
• Orpheus (1931),
• Der ewige Tag. Gedichte (1935),
• Der Leuchter. Roman eines Glückshelden (niewydrukowany, manuskrypt ukończony w 1936).

---

Oceń: Arthur Silbergleit

---