Józef Potyka

---

Życiorys

Józef Potyka przyszedł na świat w rodzinie o tradycjach rolniczo-kupieckich, co wpłynęło na jego dalsze losy. Osiągnął wykształcenie, kończąc gimnazjum w Gliwicach, a następnie kontynuował naukę studiów prawniczych na renomowanych uniwersytetach we Wrocławiu oraz Berlinie, zdobijając tytuł doktora w 1913 roku.

W okresie I wojny światowej, jeszcze przed jej wybuchem, w październiku 1911 roku, odbył służbę w armii niemieckiej przez krótki czas. W 1914 roku, podczas walk pod Verdun, odniósł ranę, a jego zasługi zostały docenione, awansując go na podporucznika w rezerwie.

Po wojnie, od stycznia 1919 roku, aktywnie angażował się w Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska, by w kwietniu tego samego roku wstąpić do służby państwowej. Początkowo pełnił funkcję zastępcy starosty w Mławie, a później w Puławach. W 1922 roku objął urząd starosty powiatu świętochłowickiego.

Jeszcze w sierpniu 1919 roku ochotniczo wstąpił do 1 Pułku Strzelców Bytomskich, gdzie z nieustępliwością wspinał się po szczeblach dowództwa, począwszy od 8 kompanii, a następnie obejmując dowództwo II batalionu po zaledwie trzech tygodniach. W połowie marca 1920 roku podjął się pracy w plebiscycie, obejmując kierownictwo Wydziału Statystycznego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Był bliskim współpracownikiem Wojciecha Korfantego podczas II oraz III powstania śląskiego. Jako zaufany wysłannik, wspólnie z Mieczysławem Paluchem, 25 sierpnia 1920 roku, przedstawił komendantowi Alfonsowi Zgrzebniokowi decyzję Korfantego o zakończeniu II powstania. Po tym epizodzie krótko pełnił funkcję komendanta obozu dla uchodźców śląskich w Sosnowcu, a następnie związał swoje losy z Polskim Komisariatem Plebiscytowym w powiecie kozielskim.

W czasie III powstania śląskiego odegrał kluczową rolę jako organizator sądownictwa polowego oraz szef nowoutworzonego Departamentu Spraw Wojskowych przy Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych. Po dymisji podpułkownika kawalerii Macieja hrabiego Mielżyńskiego stał się jednym z możliwych kandydatów na naczelnego dowódcę powstania, jednak ostatecznie funkcję tę objął ppłk Kazimierz Zenkteller. Po zakończeniu działań powstańczych, od września 1921 roku do czerwca następnego roku, pracował w biurze adwokackim K. Czapli w Bytomiu.

W październiku 1921 roku został mianowany starostą bytomskim przez Naczelną Radę Ludową, z siedzibą w Świętochłowicach. W latach 1922–1923 starostwo zyskało nową siedzibę, zbudowaną na działce udostępnionej przez gminę Hajduki Wielkie (dziś Chorzów Batory). Po likwidacji powiatu świętochłowickiego w 1939 roku, część terytorium Wielkich Hajduk, w tym siedziba starostwa, została przyłączona do Świętochłowic, co do dziś pozostaje w mocy administracyjnej.

22 czerwca 1922 roku, jako starosta powiatu świętochłowickiego, przejął władzę w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów), od kontrolera Komisji Międzysojuszniczej. Dzień później z radością powitał wkroczenie pododdziałów Wojska Polskiego do miasta.

W marcu 1925 roku Potyka stał się inicjatorem utworzenia w Świętochłowicach Powiatowego Muzeum, które gromadziło zbiory archiwaliów powstańczych oraz dokumenty z okresu plebiscytu. W późniejszych latach zbiory te przeniesiono do nowo utworzonego w 1934 roku Muzeum w Chorzowie.

W 1920 roku współorganizował Związek Hallerczyków, a także był jednym z założycieli i wiceprezesem, a następnie prezesem honorowym Związku Powstańców Śląskich. Niektórzy historycy wskazują, że był jego kontrkandydatem na urząd wojewody śląskiego wobec Michała Grażyńskiego. Pełnił urząd starosty świętochłowickiego do 5 września 1927 roku. Po odwołaniu, aż do wybuchu II wojny światowej, zasiadał na stanowisku dyrektora Spółki Brackiej w Tarnowskich Górach.

Po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Lwowa, gdzie współorganizował oraz przewodniczył Komitetowi Uchodźców ze Śląska. W 1940 roku powrócił do Polski, osiedlił się w Krakowie, gdzie zaangażował się w działalność w ruchu oporu oraz struktury podziemnego państwa polskiego. W 1943 roku został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu na Montelupich w Krakowie.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej wrócił do Tarnowskich Gór, gdzie ponownie objął stanowisko dyrektora Spółki Brackiej. Po jej likwidacji w 1950 roku przeszedł na zasłużoną emeryturę. Jego życie zakończyło się 15 października w Tarnowskich Górach.

Ordery i odznaczenia

Józef Potyka był odznaczany licznymi wyróżnieniami, które podkreślają jego zasługi i osiągnięcia. Wśród nich wyróżnia się:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, który został mu przyznany 2 maja 1923,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany dwukrotnie: po raz pierwszy 13 maja 1933, a następnie 22 lipca 1947.

---

Oceń: Józef Potyka

---