Bojków (Gliwice)

---

Informacje ogólne

„Obszar ten znajduje się w południowej części Gliwic i jest podzielony na trzy zasadnicze części: Bojków Dolny, Bojków Środkowy oraz Bojków Górny.

Nazwa

Historia nazwy tej miejscowości sięga daleko w przeszłość. Najstarsza znana wzmianka o miejscowości Scuenevalde pochodzi z roku 1263, natomiast forma Sschönwald, do której odnosi się nazwa Schönwald, została używana od 1269 roku aż do 1947 roku, kiedy to niemal wszyscy rdzenni mieszkańcy zostali wysiedleni. Termin Schönwald oznacza „piękny las”.

Polska nazwa wsi, znana pod postacią Szywałd, powstała jako fonetyczna adaptacja niemieckiej gwary szywałdzkiej. Była ona używana przez polskojęzycznych mieszkańców sąsiednich wsi od bardzo dawna. Używana od czasu do czasu w polskich publikacjach wersja Szynwałd, zakładająca literacko-niemiecką ortografię, jest jednak błędna i czysto sztuczna.

Obecną nazwę Bojków wprowadzono urzędowo w 1946 roku, a jej pochodzenie wiąże się z faktem, że w średniowieczu istniała wieś Schönwald w lesie zwanym Boycou, co wyjaśnia przyjęcie takiego brzmienia – Bojków. Interesującym jest, że morfologiczna struktura nazwy Szywałd wskazuje na cechy wsi leśnych, co wyraźnie podkreśla jej charakter i historię rozwoju.

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1263 roku, co czyni tę miejscowość jednym z interesujących obszarów Śląska. Znana jako Schönwald, wieś ta była rezultatem osiedlenia niemieckich osadników pochodzących z Frankonii, którzy zostali sprowadzeni przez klasztor cysterski w Rudach. Przez blisko 700 lat mieszkańcy zachowali swoje unikalne tradycje kulturowe, co było wspierane przez małżeństwa w obrębie społeczności oraz ich bliskie związki rodzinne. Różnice między Szywałdem a otaczającymi go wsiami, które były zamieszkiwane przez ludność słowiańską, dały się zauważyć w zachowanej archaicznej gwarze, budownictwie, zwyczajach – w tym niezwykle oryginalnych obrzędach weselnych – oraz w tradycyjnym ubiorze, który kobiety nosiły nawet do 1945 roku.

W Szywałdzie istniała przez wieki znana tradycja hafciarska, a od 1920 roku działała tam Schönwalder Stickstube – izba hafciarska. Członkinie tej izby wyprodukowały imponującą liczbę 17 tysięcy prac, które były oferowane na sprzedaż. Największym osiągnięciem hafciarek z Szywałdu była kurtyna teatru miejskiego w Gliwicach, stworzona w 1944 roku i niestety zniszczona przez Armię Czerwoną przed spaleniem całego budynku.

W czasie plebiscytu w 1921 roku przeszło 99% mieszkańców Szywałdu opowiedziało się za przyłączeniem do Niemiec. Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku, wieś została włączona w granice Republiki Weimarskiej. Przed 1945 rokiem Szywałd był unikalnym kulturowym fenomenem, stanowiącym autentyczną niemiecką społeczność wiejską w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, w odróżnieniu od pozostałych osiedli, gdzie przeważała ludność robotnicza i mieszczanska, przeważnie słowiańskojęzyczna. Ta unikalność przyciągnęła uwagę naukowców, co zaowocowało badaniami etnograficznymi oraz kolekcjonowaniem pamiątek historycznych.

Mimo konserwatyzmu kulturowego, przybliżono również takie tradycje jak kult wizerunku częstochowskiej Czarnej Madonny, co do których odbywano pielgrzymki do Sanktuarium Jasnogórskiego.

W styczniu 1945 roku przed wkroczeniem Armii Czerwonej, administracja niemiecka zorganizowała ewakuację ludzi do Austrii, a potem do Niemiec, niemniej jednak część mieszkańców Szywałdu zdecydowała się pozostać. Wojsko niemieckie wycofało się 24 stycznia 1945 roku. Dokładnie w nocy z 26 na 27 stycznia tego samego roku, Armia Czerwona dokonała w Szywałdzie tragicznych zbrodni, mordując około 120 mieszkańców, w tym niezapomnianą postać ks. Edgara Wolfa, upamiętnioną symbolicznym grobem na bojkowskim cmentarzu. Żołnierze dopuszczali się rozmaitych aktów przemocy, rabując i paląc blisko sto domów.

Reszta mieszkańców została wysiedlona w trzech turach: w październiku 1945, w lipcu 1946 i w maju 1947 roku. Na miejscu pozostały jedynie trzy młode kobiety, które ostatecznie wymknęły się wysiedleniu wychodząc za mąż za Polaków. Po przybyciu polskiej administracji powrócono do spolszczonej wersji nazwy Szywałd, używanej przez Słowian od dłuższego czasu. Nowi osadnicy, głównie przesiedleńcy z rejonu Olkusza oraz wsi Załoźce, osiedlili się w przywróconych zagrodach. Początkowe relacje między nimi a nielicznymi niemieckimi szywałdzianami były napięte, a nowi osadnicy doznawali licznych szykan.

Nowej społeczności udało się odbudować wieś po zniszczeniach i symbolicznie rozpocząć nowy rozdział w jej historii, co uwydatniła zmiana nazwy Szywałdu na Bojków w 1946 roku. W 1975 roku Bojków został przyłączony do Gliwic.

Kościoły i kaplice

W Bojkowie, dzielnicy Gliwic, znajduje się wiele interesujących miejsc sakralnych, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Wśród kościołów rzymskokatolickich można wyróżnić:

• Kościół Narodzenia NMP,

Oprócz tego, w tej okolicy znajdują się również różne kaplice, które pełnią ważną rolę w lokalnej społeczności:

• Kaplica św. Jana Nepomucena,
• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej.

Sport

W Bojkowie znajduje się kilka lokalnych klubów sportowych, które aktywnie angażują się w rozwój fizyczny społeczności.

• KS Bojków Gliwice – klub piłkarski, który aktualnie występuje w B-klasie.

Transport

Wzdłuż wschodnich granic dzielnicy znajduje się autostrada A1, stanowiąca istotny szlak komunikacyjny.

Dodatkowo, przy granicy z sąsiednią dzielnicą leży autostrada A4, która jest połączona z drogą krajową nr 78 poprzez węzeł drogowy Bojków.

---

Oceń: Bojków (Gliwice)

---