Wilcze Gardło (Gliwice)

---

Historia

„Wilcze Gardło to osiedle, które zostało stworzone na zlecenie niemieckiego architekta Rudolfa Fischera z Bytomia. Jego budowa miała miejsce w latach 1937–1941, a teren, na którym powstało, był podmokłym laskiem usytuowanym w obrębie wsi Smolnica, znanej do 1936 roku jako Smolnitz i zmienionej w latach 1936–1945 na Eichenkamp. Osiedle zostało zaprojektowane głównie z myślą o działaczach NSDAP oraz członkach SA i SS.

W 1937 roku, wmurowując kamień węgielny, osobiście uczestniczył w tym wydarzeniu szef sztabu SA Viktor Lutze. W 1940 roku do nowych mieszkań wprowadziły się pierwsze rodziny funkcjonariuszy SA. Budowę osiedla ukończyli jeńcy wojenni, szczególnie angielscy i francuscy, zakwaterowani w specjalnie zbudowanym baraku.

1 kwietnia 1941 roku Wilcze Gardło stało się odrębną jednostką administracyjną. Wówczas nazwę roboczą SA-Siedlung Eichenkamp zmieniono na Glaubenstadt, co oznacza „Miasto Wiary”. Teren ten zajmował powierzchnię 63,7353 ha. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, osiedle przyjęło nazwę „Wilcze Gardło”, chociaż wciąż część mieszkańców oraz lokalsi posługiwali się wcześniejszą nazwą „Wilk”. W 1939 roku osiedle posiadało jedynie 26 mieszkańców.

Po wojnie, Wilcze Gardło zamieszkali głównie reemigranci z Lotaryngii, którzy przybyli w latach 1947–1948, oraz rodziny górnicze z sąsiednich miejscowości. Między 1952 a 1975 rokiem osiedle funkcjonowało jako samodzielna jednostka administracyjna w obrębie powiatu gliwickiego, stając się najmnieszą gminą w Polsce, posiadającą te same prawa co gminy miejskie. W początkach lat 70. Wilcze Gardło brało udział w krajowych konkursach na czystość, regularnie zdobywając czołowe lokaty. Wygrane fundusze przeznaczane były na ulepszanie infrastruktury, w tym wybetonowanie dotychczasowych szutrowych dróg.

Administracja osiedla zmieniła się w 1975 roku, kiedy to Wilcze Gardło zostało przyłączone do Gliwic. W 1961 roku liczba mieszkańców wynosiła 1653, aby w 1970 roku spaść do 1559. W latach 70. domy jednorodzinne, które wcześniej były zarządzane przez Administrację Domów Mieszkalnych, trafiły w ręce głównie mieszkańców osiedla, którzy mogli skorzystać z prawa pierwokupu. Dodatkowo, w 1962 roku w pobliskim lasku utworzono cmentarz komunalny, co stanowiło kolejny element w historii tej wyjątkowej lokalizacji.”

Architektura

Osiedle zostało stworzone w oparciu o inspirację starogermańską, co nadaje mu unikatowy charakter. Na osi głównej ulicy prowadzącej do osiedla, obecnej ul. Traktorzystów, zlokalizowany jest reprezentacyjny budynek zwany Domem Wspólnoty (Gemeinschaftshaus), który pełni także rolę bramy do całego kompleksu.

Za tym obiektem rozciąga się rynek, obecnie znany jako plac Jaśminu. Otaczają go pierzeje, które tworzą budynki wielorodzinne z lokalami usługowymi na parterze. Całość architektoniczna wieńczy budynek szkoły z boiskiem, doskonale wkomponowany w sąsiedztwo, otoczony kolejnymi pierścieniami domów jednorodzinnych.

W zabudowie dominują niewielkie, dwukondygnacyjne domy wolnostojące, a jedynie sporadycznie spotykane są budynki bliźniacze. Domy te usytuowane są na działkach o średnim metrażu około 1300 m², co zapewnia mieszkańcom przestronność i komfort. Warto zauważyć, że pierwotne plany osiedla nie zostały całkowicie zrealizowane, co wpłynęło na jego ostateczny wygląd.

Obecnie obszar, na którym znajduje się to osiedle, znacznie się rozrasta, co związane jest z rozbudową przyległej północnej części Smolnicy, znajdującej się w granicach sąsiedniej gminy Sośnicowice.

Inne obiekty

W zachodniej strefie lasku w południowej części osiedla znajduje się ujecie wody pitnej, które obsługuje lokalną społeczność. Ujęcie to jest wyposażone w autonomiczną pompownię, umiejscowioną w budynku przypominającym typowe domki znajdujące się na osiedlu. Pomimo że pompownia rozpoczęła swoją działalność kilka lat po zakończeniu konfliktu zbrojnego, istnieją przesłanki, które sugerują, że mogła funkcjonować już w trakcie wojny. Obecnie ujęcie jest zintegrowane z siecią wodociągową Gliwic.

W opisywanym lasku znajdują się także dwa źródła potoku Rzykietka, które zostały obmurowane w sposób umożliwiający mieszkańcom łatwe pobieranie wody w przypadku awarii wodociągu.

W dolnej części lasku istniały niegdyś strzelnice, z których mniejsza była wykorzystywana do ćwiczeń przez lokalny oddział samoobrony aż do lat 70. XX wieku. Obecnie, ich obecność wskazują wały ziemne, które można tam zaobserwować. Jeszcze bardziej na południe, w jarze potoku Rzykietka, projektowano budowę kąpieliska. Na zachód od planowanego obiektu można ujrzeć ruiny osiedlowego szamba, do którego kierowane były ścieki z budynków użyteczności publicznej oraz domów wielorodzinnych. Ścieki z domów jednorodzinnych kierowane były zazwyczaj do rowów znajdujących się wzdłuż granicy posesji, które sąsiadowały z pobliskimi ulicami.

W środkowej części tego lasku, na otwartej polanie, usytuowane było boisko, które na przełomie lat 70. XX wieku zostało zalesione, zmieniając tym samym charakter tego miejsca.

---

Oceń: Wilcze Gardło (Gliwice)

---