Żerniki (Gliwice)

---

Nazwa

Historia nazwy Żerniki sięga daleko wstecz, a najstarsze zapisy odnoszą się do form takich jak Sirnik oraz Syrdnik, zanim ostatecznie przyjęto obecną nazwę. Istnieje przypuszczenie, że nazwa ta wywodzi się z charakteru wsi, której mieszkańcy, znani jako „żerdnicy”, specjalizowali się w przygotowywaniu oraz transporcie żerdzi. Ich zadaniem było również rozbijanie namiotów dla wędrującego władcy i jego urzędników.

W 1295 roku miejscowość została wymieniona w Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego (łac. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis) pod nazwą Syrdnik, co potwierdza jej długą historię. Z kolei w 1936 roku nastąpiła zmiana nazwy Żernik (wówczas Zernik) na Gröling, na cześć rodu szlacheckiego von Groelin.

Historia

Pierwsze dokumenty świadczące o istnieniu Żernik pochodzą z 1297 roku. Dokumentacja ta sugeruje, że miejscowość ta była już zagospodarowana. Została ulokowana w oparciu o prawo magdeburskie przez księcia opolskiego Władysława.

Gospodarka Żernik nie opierała się wyłącznie na rolnictwie, co było spowodowane specyficznymi warunkami naturalnymi, takimi jak ukształtowanie terenu oraz jakość gleb. Region zyskał na znaczeniu dzięki rozwijającej się hodowli bydła, młynarstwu, uprawie chmielu oraz produkcji piwa. W miejscowości zakładano także karczmy i rzeźnie, co wpływało na życie społeczne i gospodarcze mieszkańców.

W XVI i XVII wieku Żerniki były podzielone na dwie część, z jedną w rękach prywatnych (właścicielem był Mikołaj Napski) i drugą należącą do miasta. W latach 1632/1633 oraz 1644 miejscowa ludność zmagała się z epidemią, co dotkliwie wpłynęło na życie wsi.

W XVIII wieku połowa obszaru Żernik przeszła w ręce rodziny von Groeling, podczas gdy reszta pozostała w posiadaniu miejskim. W 1856 roku na terenie miejscowości zbudowano szkołę, co także miało duże znaczenie dla lokalnej społeczności.

Okres I wojny światowej był czasem wielu przemian; wielu mieszkańców poległo podczas działań wojennych, a dla uczczenia ich pamięci postawiono pomnik. Po wojnie Żerniki stały się terenem, na którym odbywał się plebiscyt. W odpowiedzi na to, w wsi zaczęły działać organizacje promujące polskość, takie jak ZHP czy Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Członkowie tych grup aktywnie włączyli się w proces plebiscytowy oraz brali udział w powstaniach. Ostatecznie Żerniki znalazły się na obszarze Niemiec.

Wkrótce po tych wydarzeniach rozpoczęła się budowa kościoła parafialnego, który został poświęcony 6 września 1931 roku przez kardynała Adolfa Bertrama, który nadał mu patronat św. Jana Chrzciciela.

W 1927 roku Żerniki zostały włączone do Gliwic jako dzielnica. W kolejnych latach, w 1936 roku, rozbudowano szkołę, a rok wcześniej rozpoczęto budowę przedszkola. W 1935 roku zrealizowano projekt wzorcowego osiedla robotniczego na terenach zakupionych od hrabiego von Gröling, planując jednocześnie budowę 147 domów o powierzchni 40,5 m², które były wyposażone w elektryczność oraz wodę. Projektowanie osiedla i domów, które obejmowały sześć różnych typów, było dziełem architektów Meyera i Waldenmeiera. Osiedle zostało stworzone z myślą o górnikach z Gliwic i Zabrza.

W czasie trwania II wojny światowej wiele działań frontowych omijało Żerniki. Pomimo tego, znacząca część mieszkańców została powołana do wojska, a w wyniku sytuacji wojennej zaczęła w regionie panować bieda.

Okres powojenny

Pod koniec II wojny światowej, dokładnie 23 stycznia, wojska radzieckie wkroczyły od strony Pyskowic do Gliwic, a tym samym przejęły kontrolę nad Żernikami. Po czterech dniach intensywnych walk miasto znalazło się w rękach Sowieckich, co doprowadziło do tragicznych wydarzeń, w tym do masowych rozstrzeliwań. Dokumenty z parafii wskazują, że życie straciło dziewięciu mieszkańców Żernik. Wkrótce po zakończeniu działań wojennych rozpoczęły się deportacje, a wiele osób trafiło w głąb ZSRR.

W marcu 1945 roku miasto zostało objęte polską administracją, co spowodowało znaczną zmianę w składzie ludności. Do Żernik przybyli repatrianci, podczas gdy mieszkańcy niemieckiego pochodzenia zostali wysiedleni do Niemiec. W roku 1946 ilość mieszkańców parafii wynosiła 3052 osoby. Po wojnie życie codzienne mieszkańców w znaczący sposób zmieniło się. Wszyscy musieli zaadoptować się do nowych realiów Polski Ludowej oraz ograniczeń narzuconych przez władze komunistyczne. Większość mieszkańców zarabiała na życie głównie z rolnictwa, a liczba chłopo-robotników znacznie wzrosła.

Na przełomie lat 70. XX wieku rozpoczęła się budowa pobliskiego osiedla Obrońców Pokoju, co przyczyniło się do zacieśnienia więzi Żernik z Gliwicami. Od tego momentu miejscowość straciła swój typowo rolniczy charakter. Przemiany polityczne i społeczne po 1989 roku przyniosły pozytywne zmiany, które skupiły się na rozwoju dzielnicy oraz wzrostu aktywności ekonomicznej mieszkańców.

W latach 2005–2009 Żerniki doświadczyły prawdziwej rewolucji budowlanej, która zmieniła oblicze tej dzielnicy: powstała ogromna liczba nowych domów, wiele wcześniej istniejących dróg polnych zostało przekształconych w asfaltowe ulice, a także zbudowano sieć kanalizacyjną. W rezultacie, Żerniki stały się luksusową częścią Gliwic, cechującą się najwyższymi cenami działek i domów w mieście. Nawet pomimo kryzysu na rynku nieruchomości w 2009 roku, dzielnica ta nie odczuła znaczących negatywnych skutków tego zjawiska.

W roku 2009 w Żernikach rozpoczęto również budowę odcinka Sośnica-Pyrzowice, który stanowi część Autostrady A1.

Kościoły i kaplice

Kościół Ewangelicko-Augsburski

W Żernikach znajduje się Kościół Ewangelicko-Augsburski, reprezentujący tradycję ewangelicką.
Warto zwrócić uwagę na historyczną architekturę oraz duże znaczenie tej budowli dla lokalnej społeczności.

Kościół rzymskokatolicki

W tej samej okolicy znajduje się również Kościół św. Jana Chrzciciela, który jest ważnym miejscem kultu dla mieszkańców. Wyróżnia się pięknymi wnętrzami oraz bogatą historią, przyciągając wielu wiernych oraz turystów z różnych zakątków regionu.

Sport

W Żernikach, na początku XX wieku, miała miejsce ważna inicjatywa sportowa, która przyczyniła się do rozwoju aktywności fizycznej w tej okolicy. Pierwsza organizacja, która powstała, to oddział Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, formalnie zarejestrowany 15 kwietnia lub maja 1920 roku.

W momencie swojego powstania, to Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Żernicy, mogło pochwalić się 60 członkami. Jednakże, już w połowie tego samego roku, liczba ta wzrosła do 81 osób, w tym 16 kobiet, co świadczyło o rosnącym zainteresowaniu sportem wśród lokalnej społeczności.

Przywództwo organizacji sprawował prezes Ignacy Wilk, a funkcję naczelnika pełnił Bonifacy Mitas. Dzięki ich zaangażowaniu, Żerniki stały się miejscem, gdzie promowano zdrowy styl życia oraz rozwijano umiejętności sportowe w różnorodnych dyscyplinach.

Turystyka

Osiedle Żerniki w Gliwicach oferuje turystom różnorodne ścieżki, które zachęcają do odkrywania lokalnych atrakcji. Przez ten malowniczy obszar prowadzą istotne szlaki turystyczne, które warto poznać.

• – Szlak Husarii Polskiej,
• – Szlak Okrężny wokół Gliwic.

Transport

W osiedlu znajdują się ważne połączenia komunikacyjne. Główną arterią jestulica Tarnogórska, która stanowi fragment drogi krajowej nr 78. Dzięki temu zapewniony jest łatwy dostęp do innych części miasta oraz regionu.

---

Oceń: Żerniki (Gliwice)

---