Obrońców Pokoju (Gliwice)

---

Informacje ogóle

Obrońców Pokoju to jedna z młodszych jednostek administracyjnych Gliwic, która została wydzielona z Szobiszowic po roku 2003. Dzielnica ta graniczy z Szobiszowicami od południowej strony, co historycznie i tradycyjnie podkreśla jej związek z tą częścią miasta. Od zachodu, wzdłuż trasy Toszeckiej, jej sąsiadem jest dzielnica Kopernik, natomiast od wschodu graniczy z Żernikami, które otoczone są ulicą Graniczną oraz Tarnogórską. Graniczną ulicę zwyczajowo uznaje się za granicę oddzielającą Szobiszowice od Żernik.

Dzielnica ta ma charakter typowego osiedla podmiejskiego, co odzwierciedla zabudowa mieszkalna. Zlokalizowane jest tu osiedle Obrońców Pokoju, które składa się głównie z czteropiętrowych budynków wzniesionych w technologii „wielkiej płyty”. Dodatkowo, można tutaj znaleźć poniemieckie wille w osiedlu Wojciecha, a także nowoczesne osiedle Graniczna (TBS).

Nazwy ulic w dzielnicy mają charakter tematyczny, co znajduje odzwierciedlenie w takich nazwach jak Obrońców Westerplatte, ONZ, PCK czy Obrońców Poczty Gdańskiej (znana dawniej jako Rapackiego). Z kolei osiedle Wojciecha wyróżnia się nazwami ulic związanymi z roślinami oraz dzikimi zwierzętami, odzwierciedlając ich występowanie w tym rejonie, na przykład Zajęcza, Lisia, Bażancia, Jałowcowa, Jabłoniowa, Wiśniowa, Orzechowa. Osiedle Graniczna przyjęło ten zwyczaj, dlatego można tu spotkać ulice takie jak: Wiązowa, Cedrowa i Czereśniowa.

Na obszarze dzielnicy znajduje się również Las Łabędzki, w którym wydzielono teren wojskowy pełniący rolę poligonu związanego z działalnością zakładów Bumar Łabędy oraz Obrum. Obszar lasu oddziela zabudowaną część dzielnicy Obrońców Pokoju od Łabęd oraz gminy Zbrosławice (Szałsza, Przezchlebie).

Fragment Szobiszowic osiągający północne krańce w styku z Żernikami nosił kiedyś nazwę Ellguth oraz Ligota Szobiszowska (lub Szobiszowska). Nazwa ta zniknęła w miarę ustępowania rdzennej ludności oraz wybudowywania nowego osiedla Obrońców Pokoju. W lokalnej toponimii wciąż zachowała się ulica Ligocka (Ellguterstraße), której nazwa w niemieckim źródłosłowie wywodzi się od słowa Ellguth, co w słowiańskim oznacza to samo – „ligotę”.

Obecny poligon wojskowy nie jest pierwszym tego rodzaju obiektem, który zagościł na tych terenach. Pamiątką po wcześniejszej strzelnicy wojskowej (Schießständen) jest nazwa ulicy Strzelniczej (An den Schießständen). Wały ziemne, które znajdują się w pobliżu skrzyżowania ulic Strzelniczej i Cieszyńskiej, biegną wzdłuż tej drugiej, odzielone rzędem domów oraz ogródkami działkowymi „Agawa”. Prowadziły one do ceglanego muru strzelnicy usytuowanej tuż pod lasem. Ostatnie obiekty, wzniesione pod koniec XIX wieku dzięki hrabiemu von Welczek, były w użyciu przez żołnierzy z garnizonu miejskiego, jednak przez lata pozostawały w ruinie. Na początku XXI wieku zostały ostatecznie zlikwidowane podczas budowy kaplicy, plebanii oraz kościoła Miłosierdzia Bożego.

Historia

„Osiedle Obrońców Pokoju, zlokalizowane w Gliwicach, narodziło się na terenach, które niegdyś stanowiły wieś Szobiszowice (Petersdorf) oraz sąsiednią dzielnicę o tej samej nazwie (Stadtteil Petersdorf). Dzieje tej okolicy sięgają czasów, gdy te ziemie były częścią dóbr rodu von Welczek (Gutsbezirk Petersdorf von Welczek). Na terenie obecnej Ligoty Szobiszowskiej, dawniej Ellguth, zachowały się najstarsze zabudowania, ulokowane przy ulicy Ligockiej (Ellguterstraße) oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie. W skład tego zestawienia wchodzą rustykalne domy mieszkalne oraz kapliczka znajdująca się w pobliżu skrzyżowania z ulicą Graniczną.

Fragment dewastowanej drogi Ellguterstraße, obecnie Bernardyńska, umiejscowiony jest w obrębie dzielnicy Szobiszowice, po przeciwnej stronie szosy, którą w latach 30 XX wieku wytyczono jako RAB 29 (Reichsautobahn), dzisiejszą Drogą Krajową nr 88. Budowa tej autostrady przez ówczesne władze Rzeszy doprowadziła do istotnych zmian w układzie terenu w tej okolicy. W miejscu, gdzie trasa Ellguterstraße krzyżuje się z drogą szybkiego ruchu, niegdyś znajdował się folwark (Vormerk), który obecnie jedynie w postaci nazwy ulicy Folwarcznej (Am Vormerk) przypomina o swojej historii. Niedaleko, na skrzyżowaniu ulic św. Wojciecha (Adalbertstraße) i Jałowcowej (Holderwegstraße), stała leśniczówka (Forsthaus).

W Lesie Łabędzkim (Teufelsstein) znajdują się liczne obiekty zabytkowe, w tym skandynawskie głazy narzutowe znane jako „czarcie głazy” oraz pozostałości cmentarza z czasów epidemii cholery, która miała miejsce podczas wojny trzydziestoletniej. W okolicach obecnej ul. Bończyka, na terenach, które wcześniej były polem zarazy, a później cmentarzem cholerycznym (Cholera Kirchhof), baron Welczek, w 1838 roku, postawił kamienny krzyż otoczony kutym, ozdobnym ogrodzeniem.

Przy ul. św. Wojciecha powstał „nowy” cmentarz parafialny kościoła św. Bartłomieja, który został poświęcony w 1910 roku. W następnych latach, wzdłuż ul. św. Wojciecha oraz w otoczeniu lasu, wytyczono ulicę Myśliwską/Strzelniczą (Jägerstraße/An den Schießständen) i powstało osiedle, które do dziś potocznie nazywane jest osiedlem św. Wojciecha, a na którym znajdują się domy jednorodzinne wolnostojące oraz w zabudowie bliźniaczej.

W wyniku działań wojennych, okupacji radzieckiej oraz przekształceń administracyjnych z 1945 roku, lokalna społeczność niemiecka została w dużej mierze wysiedlona. W czasach PRL na terenie Ligoty Szobiszowskiej uruchomiona została linia autobusowa 187, a przystanek zlokalizowany przy ul. Strzelniczej funkcjonuje do dziś (Szobiszowice Wiśniowa).

W latach 80 XX wieku rozpoczęto budowę zespołu bloków mieszkalnych w podmokłych łąkach pomiędzy Lasem Łabędzkim, trasą Toszecką, trasą Tarnogórską oraz DK88. Ten zespół bloków nazwano osiedlem Obrońców Pokoju, co stało się inspiracją dla nazwy obecnej dzielnicy. W centralnej części osiedla zlokalizowano pawilony handlowe, szkołę (wówczas tymczasową) oraz przedszkole.

W zachodniej części osiedla budynki zostały ocieplone korzystając z waty szklanej oraz azbestu, który nadawał im pomarańczowy odcień, co nadawało tym obiektom charakterystyczny wygląd, podczas gdy wschodnia część osiedla pozostawała nieukończona. Mieszkania były zasiedlane od końca lat 80. Oba ligockie osiedla przynależały zarówno do dzielnicy Szobiszowice, jak i parafii św. Bartłomieja.

W 2003 roku, uchwałą Rady Miasta, ustanowiono osiedle Obrońców Pokoju w obecnym rozumieniu, z wyraźnie określonym zarysem terytorialnym, a tym samym stało się ono gminną jednostką samorządową. Autonomia dzielnicy, jako jednostki pomocniczej miasta Gliwice, sięga nadania Statutu przez Radę Miejską w 2008 roku. Po nadaniu nowego statusu Osiedla, które wówczas w Gliwicach było tożsame ze statusem dzielnicy, Obrońców Pokoju formalnie wyodrębniono z Szobiszowic.

Budynek szkoły, który został zainstalowany na czas trwania budowy osiedla Obrońców Pokoju, pełnił swoją rolę przez 20 lat, aż do momentu zbudowania nowej siedziby Szkoły Podstawowej nr 39 obok nowoczesnej hali sportowej oraz terenów zielonych otaczających wcześniej pełniący swą funkcję, rozebrany już, budynek, który obecnie zajmuje boisko szkolne. Dodatkowo, jeden z pawilonów w tej części dzielnicy pozostawał w stanie surowym (w niektórych przypadkach wręcz w ruiny) przez ponad dwie dekady, aż po długotrwałych pracach remontowych otwarto w nim lokale usługowo-handlowe. Obecnie, to miejsce, w połączeniu z otaczającymi go pawilonami handlowymi, szkołą, przedszkolem oraz zieleńcem z placem zabaw, tworzy centrum dzielnicy. Na osi wschód-zachód rozciąga się deptak, który w przeważającej części wyłączony jest z ruchu samochodowego.

Instytucje publiczne

W obszarze Obrońców Pokoju znajduje się Szkoła Podstawowa nr 39 w Zespole Szkół Publicznych 4, która odgrywa ważną rolę w edukacji lokalnych dzieci.

Dodatkowo, w tej samej dzielnicy funkcjonuje Filia Urzędu Pocztowego Gliwice 2, zlokalizowana w Gliwicach-Żernikach, co zapewnia mieszkańcom dostęp do usług pocztowych.

Komunikacja

W regionie Obrońców Pokoju w Gliwicach funkcjonują różne linie komunikacji publicznej, które zapewniają wygodny dostęp do pobliskich dzielnic. Kursują tu linie autobusowe dzienne takie jak 187, która okrąża dzielnicę Sikornik, oraz 699, łącząca Obrońców Pokoju z Starymi Gliwicami i Brzezinką. Inną ważną trasą jest linia 702, która kursuje między Żernikami a Sośnicą. Dodatkowo, nocna linia 60N łączy Żerniki z Trynkiem.

Nie można zapomnieć o historycznych liniach dziennych, które wcześniej obsługiwały tę trasę, w tym linii 209 do Łabęd oraz 703. Kluczowym punktem jest przystanek końcowy „Osiedle Obrońców Pokoju” dla linii 699, usytuowany przy ulicy Paderewskiego. Warto również zauważyć, że na granicy dzielnicy znajduje się przystanek „Gliwice Zamenhofa”, który obsługiwany jest przez kilka linii: 57 łączącą Rokitnicę z Brzezinką, 59 kursującą między Żernikami a Żernicą, oraz 60 i 112, które prowadzą do Gliwic Plac Piastów i Tarnowskich Gór Dworcem.

Granica południowa dzielnicy to bezkolizyjna droga krajowa DK88, a w bliskim sąsiedztwie znajdują się także DK78 oraz DW901, które są połączone z DK88 odpowiednimi węzłami drogowymi. Wzdłuż dzielnicy Obrońców Pokoju przebiega również ścieżka rowerowa, co sprzyja aktywnemu wypoczynkowi mieszkańców.

W przeszłości, przy budynku szkolnym znajdowała się jedna ze stacji Roweru Miejskiego, jednak z powodu niskiego zainteresowania została przeniesiona w kwietniu 2019 roku.

---

Oceń: Obrońców Pokoju (Gliwice)

---