Kościół Wszystkich Świętych w Gliwicach

---

Informacje ogólne

Kościół Wszystkich Świętych, znajdujący się na gliwickiej starówce, jest pięknym przykładem architektury sakralnej. Ta trójnawowa, halowa budowla z orientacją na wschód charakteryzuje się trójprzęsłowym prezbiterium oraz czteroprzęsłowym korpusem, co umiejscawia ją w nurcie gotyckiej architektury śląskiej. Prezbiterium, zamknięte trójbocznie, wyróżnia się swoim wyjątkowym ogólnym wrażeniem.

Wnętrze kościoła zachwyca barokowym ołtarzem oraz amboną, które są wykonane z drewna. Z zewnątrz dominującym elementem jest wysoką, gotycką wieżą kościoła, która doskonale komponuje się z widokiem na rynek. Sama wieża, wraz z krzyżem, osiąga wysokość około 64 metrów, z czego krzyż mierzy około 5 metrów.

Wieża udostępniona jest dla turystów w określonych terminach: od 1 maja do 30 września, w każdą niedzielę o godzinie 16.00 i 17.00, a także w nocy od 1 października do 30 listopada, w każdą sobotę o godzinie 19.30. Z tarasu widokowego, który znajduje się na wysokości 57,5 metra (279,5 metra nad poziomem morza), miłośnicy panoramy mogą podziwiać Górę Świętej Anny, zachodnie pasmo Beskidów oraz Pasmo Jesioników. W sprzyjających warunkach atmosferycznych możliwe jest także dostrzec słowackiego Gerlacha, co zdarza się jedynie kilka razy w roku.

Na szczycie wieży, w hołdzie 700-lecia założenia Gliwic, widnieje duży krzyż, który został ustawiony w 1950 roku, stanowiący symbol wiary i historii tego miejsca.

Historia

Historia parafii Wszystkich Świętych w Gliwicach sięga roku 1250, kiedy to została ona erygowana. Najwcześniejsze wzmianki na jej temat datowane są na lata 1279 i 1286, w tym szczególnie interesująca notka wspominająca księdza Henryka, który najprawdopodobniej był pierwszym proboszczem, pochodzi z 11 listopada 1279 roku. Kościół, który wówczas istniał, był wykonany z drewna i znajdował się w tym samym miejscu, co obecna świątynia, na starówce, która jest najwyżej położoną częścią miasta.

Niestety, żaden dokument dotyczący początków obecnego kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych się nie zachował. Po raz pierwszy jest on wzmiankowany w dokumencie z 1467 roku. Biorąc pod uwagę sposób budowy dzisiejszej świątyni oraz daty umieszczone nad głównym portalem (1504) i inne źródła, uznaje się, że kościół został wzniesiony w latach 1450–1504.

Wspaniała wieża, która przylega do korpusu budynku od strony zachodniej, została zbudowana na przełomie XV i XVI wieku jako ostatni etap budowy. Ma ona formę kwadratu, a jej mury są niezwykle grube, co jest wzmocnione narożnymi skarpami. Górna część wieży ma ośmioboczny kształt i zakończona jest galerią, której renesansowa balustrada została odrestaurowana w XX wieku.

W 1601 roku kościół przeszedł przez katastrofę, gdy pożar zniszczył zarówno wnętrze, jak i dach. Jednak przebudowa przywróciła mu okazałą formę. W XVII wieku, pierwotne ceglano-kamienne ściany i filary zostały pokryte tynkiem, nadając budowli nowy wygląd. W latach 1929–1942 przeprowadzono gruntowną restaurację, w wyniku której kościół uzyskał swój obecny wizerunek. Budowla otrzymała okładzinę z cegły maszynowej, a wieża została zwieńczona w formie krenelażu.

W latach 1930–1933 podjęto również prace nad najwyższą częścią wieży, dodając łuki oporowe o interesującym, rzadko spotykanym kształcie. Na szczycie wieży, nad lapidarium, znajdują się dwie wieżyczki schodowe, które opierają się na okręgu i mieszczą spiralne schody, na których wykuto kilkadziesiąt oznak kamieniarskich, z których część została zrekonstruowana.

W 2004 roku, dzięki staraniom Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, na wieży otwarty został taras widokowy, który jest dostępny zarówno dla wiernych, jak i turystów.

Wnętrze kościoła

Wnętrze tego zabytkowego kościoła zachwyca licznymi cennymi obiektami historycznymi, które przyciągają uwagę zwiedzających. Można tu zobaczyć obrazy, monstrancje, relikwiarze, naczynia liturgiczne oraz przepiękny ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i miriady detali w stylu barokowym. Warto zwrócić uwagę na niezwykłe sklepienie sieciowe prezbiterium i gwiaździste w nawach, oddzielonych ośmiobocznymi filarami. Wizytówką architektoniczną stanowi ściana tęczowa z ostrołukiem, oddzielająca nawę główną od prezbiterium.

Ołtarz główny, datowany na II tercję XVII wieku i charakteryzujący się wczesnobarokowymi cechami, jest doskonałym przykładem sztuki tamtych czasów. Jest on dwukondygnacyjny i bogato zdobiony rzeźbą o ornamentyce małżowinowo-chrząstkowej. W centralnej części ołtarza umieszczony jest obraz Matki Boskiej, otoczonej świętymi, natomiast w górnej strefie przedstawiono Koronację Matki Boskiej.

Bardzo ciekawą częścią wnętrza jest kaplica św. Krzyża, pochodząca z XV wieku, która przylega do prezbiterium od strony południowej. Znajduje się tu późnobarokowy ołtarz, który datuje się na II połowę XVIII wieku.

Obok, od strony południowej korpusu, wznosi się kaplica Matki Boskiej, zbudowana w II połowie XV wieku. Na jej ścianach zachwyca gotycka polichromia z 1470 roku, która została odkryta w latach 1933–1938. Malowidła przedstawiają takie sceny jak „Koronacja Matki Boskiej”, „Pojmanie”, „Ostatnia Wieczerza” oraz „Zdjęcie z Krzyża”. W kruchcie przewidziano także płyty nagrobne z XVI wieku.

Dalszym ciekawym elementem jest ołtarz boczny od strony północnej, datowany na początek XVIII wieku, w którego centralnej części widnieje obraz przedstawiający Adorację Najświętszego Sakramentu.

Nie można zapomnieć o chrzcielnicy z XVIII wieku, na której znajdują się przedstawienia związane z Chrztem Chrystusa. Wnętrze wzbogacają również organy, zachwycające parawanowym prospektem, stworzonym z rzędu piszczałek. Zbudowane w latach 30. XX wieku przez znaną firmę opawską Rieger i Kloss z Karniowa, są istotnym elementem muzykalnego wystroju świątyni.

Na szczególne uznanie zasługuje także ambona z XVIII wieku, która została wyrzeźbiona w stylu rokoko. Na jej zapleczu zdobi ją płaskorzeźba przedstawiająca Chrystusa Dobrego Pasterza, natomiast na baldachimie można zobaczyć scenę, w której Chrystus wręcza klucze świętemu Piotrowi.

W skarbcu kościelnym przechowywana jest wyjątkowa monstrancja, która datuje się na 1687 rok, wykonana przez złotnika Hansa Georga Kolbego. Jej sceny przedstawiają powrót zwiadowców do Ziemi Kanaan i zachwycają kunsztem wykonania.

---

Oceń: Kościół Wszystkich Świętych w Gliwicach

---