Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach

---

Historia

Kościół

Najstarsza znana informacja na temat drewnianego kościoła sięga 10 marca 1516 roku, wskazując na jego budowę, która mogła mieć miejsce około 1500 roku. W drugim dziesięcioleciu XVII wieku, a dokładnie w 1623 roku, powstał nowy murowany obiekt sakralny, utrzymany w barokowym stylu. Niestety, 10 października 1677 roku, zarówno kościół, jak i klasztor uległy zniszczeniu w wyniku pożaru.

Rekonstrukcja tych budowli miała miejsce w barokowej estetyce pod okiem architekta Franciszka Sikory, na podstawie projektu autorstwa Melchiora Stokłosy. Uroczyste poświęcenie odbudowanej świątyni miało miejsce w 1683 roku, a jednym z fundatorów był sam król Jan III Sobieski. W roku 1726, Bernard Welczek i Piotr Strzela wnieśli fundusze na konstrukcję wieżyczki sygnaturki.

Kościół przeszedł także renowację i rozbudowę w latach 1924-1926, kiedy to powiększono nawę południową, a do całej konstrukcji dodano kaplicę oraz przedsionek. Pojawiający się nowe zniszczenia miały miejsce w wyniku pożaru, który wystąpił 7 lipca 1980 roku, gdzie straty objęły m.in. cenną polichromię późnobarokową oraz wyposażenie wnętrza.

Po trzech latach intensywnych prac remontowych, kościół odzyskał swój dawny wystrój. Na mocy decyzji z 21 listopada 1980 roku, przy kościele utworzono nową parafię.

Klasztor

W 1612 roku do Gliwic przybył franciszkanin o imieniu ojciec Bonawentura, który uzyskał od władz miasta kościół Świętego Krzyża oraz przylegający do niego ogród. Wkrótce potem zbudowano drewniany klasztor, który miał charakter parterowy. Historycznym momentem było zatrzymanie się w klasztorze w 1683 roku króla Jana III Sobieskiego, który podczas swojej wyprawy pod Wiedeń, zasadził kilka lip ku pamięci swojego pobytu. Ostatnia z tych drzew rosła do 1929 roku, a w tym czasie w kościele ochrzczono Murzynka z dworskiej świty.

30 października 1810 roku w wyniku kasacji klasztorów i zakonów przez pruskiego króla Fryderyka III Wilhelma, zakonnicy zostali zmuszeni do opuszczenia klasztoru, który szybko przeszedł w ręce miasta. Z kolei 29 kwietnia 1816 roku, w budynkach klasztornych otwarto gimnazjum.

15 marca 1921 roku w klasztorze zagościł pierwszy redemptorysta, ojciec Henryk Gluchnik. W 1925 roku przekształcono klasztor na własność zakonną. Podczas II wojny światowej klasztor stał się miejscem przejściowym dla repatriantów z Bukowiny oraz Rosji. 7 sierpnia 1945 roku, z inicjatywy niemieckich zakonników, przekazano klasztor polskim redemptorystom.

Architektura i wyposażenie

Kościół

Świątynia, która zasługuje na uwagę, to barokowy kościół, który pierwotnie miał jedną nawę oraz prostokątne prezbiterium zlokalizowane od strony północnej. Z prezbiterium bezpośrednio przylega zakrystia od zachodu. Warto zaznaczyć, że prezbiterium jest dwuprzęsłowe, a szersza od niego nawa, która początkowo składała się z czterech przęseł, została w 1926 roku powiększona o dwa dodatkowe przęsła. Ponadto, przy nawie od wschodu znajduje się kaplica św. Barbary, a także przybudówki od wschodu i południa.

Wnętrze kościoła charakteryzuje się sklepieniami krzyżowo-kolebkowymi, a jego dachy są dwuspadowe z dekoracyjną sygnaturką. Wnętrze kościoła jest bogato wyposażone w późnobarokowe elementy z XVIII wieku. Ołtarz główny przedstawia Krzyż oraz wizerunki Matki Boskiej i prawdopodobnie Marii Magdaleny. W nawie głównej znajdują się również ołtarze boczne, w tym ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, której cudowny obraz został koronowany 22 czerwca 2014 roku w katedrze gliwickiej przez kardynała Stanisława Dziwisza oraz ołtarz św. Rodziny.

W nawie bocznej z kolei znajduje się ołtarz św. Barbary. Nad centralnym łukiem kościoła możemy podziwiać fresk z Matką Boską, a także wizerunki świętych, takich jak Franciszek z Asyżu, Jan Kapistran i Bernard z Clairvaux oraz przedstawienie gliwickiego kościoła Wszystkich Świętych. Na ścianie tęczy zachowała się polichromia z XVIII wieku, a pozostałe malowidła są dziełem Karla Platzka z 1925 roku.

Klasztor

Budynek klasztoru, który znajduje się po zachodniej stronie świątyni, ma również barokowy charakter. Przeszedł remont w 1925 roku, a jego konstrukcja jest murowana, czteroskrzydłowa i otacza wewnętrzny wirydarz. Skrzydła klasztoru są jednotraktowe i posiadają korytarz, który dostępny jest od strony dziedzińca. Wnętrza charakteryzują się sklepieniami żaglasticznymi lub kolebkowo-krzyżowymi, a w przebudowanych pomieszczeniach zastosowano stropy płaskie.

Otoczenie

W otoczeniu kościoła znajduje się cmentarz przyklasztorny, który został zamknięty w 1902 roku. Na jego terenie można zobaczyć kaplicę cmentarną, która została wzniesiona przez rodzinę Gallich. Jej budowa miała miejsce prawdopodobnie w 1902 roku, a powstała na miejscu wcześniejszej kaplicy z 1800 roku.

Kaplica ta jest przykładem neogotyckiej architektury murowanej i ma formę krzyża greckiego. Wyróżniają się w niej drewniane drzwi, a również okna, które zostały zwieńczone charakterystycznymi ostrołukami. Całość budowli dopełnia dach, na którym znajduje się sygnaturka, nadająca jej unikalny wygląd.

---

Oceń: Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach

---