Marcin Strzoda, znany również jako Martin Středa oraz pod łacińskim imieniem Martinus Stredonius, to postać, która odegrała istotną rolę w historii myśli teologicznej i historiograficznej.
Urodził się 11 listopada 1587 roku w Gliwicach, natomiast swoje życie zakończył 26 sierpnia 1649 roku w Brnie.
Jego dorobek stanowi ważny element w dziejach teologii oraz historii, a jego prace miały wpływ na rozwój tych dziedzin w regionie.
Życiorys
Marcin Strzoda był osobą o bogatej historii. Syn ławnika miejskiego w Gliwicach, również Marcina Strzody i Barbary z d. Poledne, miał dwóch młodszych braci. Jerzy, jeden z nich, obrał drogę sędziowską, zostając sędzią w Kutnej Horze, natomiast Andrzej, także związany z jezuitami, zyskał w Czechach reputację jako znakomity kaznodzieja. Już na samym początku swojej edukacji Marcin uczył się w języku polskim, mimo że urzędowo używano języka czeskiego, w gliwickiej szkole parafialnej.
Po zakończeniu nauki, dzięki wsparciu wuja, ks. Jerzego Poledne, Marcin kontynuował szkolenie w Głogówku, gdzie poznał język niemiecki, dominujący w tamtejszym nauczaniu. Niestety, w wyniku pożaru, który zniszczył Gliwice w roku 1601, rodzina Strzodów straciła całe mienie i czoła ich przyszłości stanęły w obliczu biedy. Mimo trudności, w 1605 roku, ponownie dzięki pomocy wuja, Marcin rozpoczął studia w Seminarium Św. Wacława w Pradze, które było ośrodkiem kształcenia dla ubogich studentów. Już tam zyskał renomę wzorowego ucznia.
W 1608 roku złożył śluby zakonne, wstępując do Towarzystwa Jezusowego w Pradze, co otworzyło mu drzwi do nowych możliwości. Po chwili został skierowany do nowicjatu w Brnie, gdzie podjął studia filozoficzne oraz teologiczne. Przez kolejne lata rozwijał swoje naukowe zainteresowania, zdobywając również doświadczenie dydaktyczne. W latach 1626–1627 pełnił funkcję profesora w kolegium jezuickim w Nysie, a w latach 1628–1629 był rektorem kolegium jezuickiego w Brnie. Jego prace naukowe doprowadziły do uzyskania doktoratu z filozofii w 1622 roku oraz z teologii w 1635 roku na Uniwersytecie Karola w Pradze.
W 1620 roku Marcin Strzoda przyjął święcenia kapłańskie. W 1633 roku został wybrany prokuratorem zakonu, a pięć lat później objął stanowisko prowincjała, które ponownie uzyskał w 1648 roku. W 1645 roku, będąc prefektem czeskiej prowincji, odegrał istotną rolę podczas oblężenia Brna przez wojska protestanckie, naśladując działania przeora Augustyna Kordeckiego na Jasnej Górze, mobilizując natarczywie obrońców do walki.
Zmarł w nocy z 25 na 26 sierpnia 1649 roku w Brnie, a jego doczesne pozostałości spoczęły w przeszklonej trumnie w krypcie jezuickiego kościoła Wniebowzięcia NMP. Ksiądz Marcin Strzoda pozostaje postacią znaczącą jako historyk oraz pierwszy polski autor dziejów całego historycznego Śląska, obejmującego zarówno tereny Dolnego, jak i Górnego Śląska. Jego wkład w historiografię jest uwieczniony w zapisach bliskiego przyjaciela i ucznia, Jana Pilatusa, który napisał, że „W opracowaniu dziejów Śląska od początków chrześcijaństwa aż do ostatnich czasów okazał się [Marcin Strzoda] interesującym i prawdomównym historykiem”. Dodatkowo, śląski historiograf Nicolaus Henelius umieścił go w Albumie Sławnych Ślązaków, co podkreśla znaczenie jego dorobku.
Upamiętnienie
Nazwy geograficzne
W rodzinnych Gliwicach, gdzie Marcin Strzoda spędził część swojego życia, została nazwana jego imieniem ulica. Warto zauważyć, że nie jest to jedyny ślad, który po sobie pozostawił w przestrzeni miejskiej. Ponadto, w Brnie można odnaleźć ulicę Středova, która również stanowi tribute dla tego wybitnego człowieka.
Pomniki
W celu upamiętnienia wzniosłych wydarzeń związanych z Marcina Strzodą, w dniu 15 sierpnia 2020 roku, odsłonięto pomnik na 375. rocznicę jego zwycięskiej obrony Brna przed wojskami szwedzkimi. Pomnik ten znajduje się przed kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brnie, co podkreśla znaczenie tej postaci w historii miasta.
Dzwony
Na 360. rocznicę śmierci Marcina Strzody, stworzono dzwon o wadze 471 kilogramów, który został starannie odlany i zawieszony w wieży kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brnie. To wspaniałe dzieło ma na celu zachowanie pamięci o jego dokonaniach oraz wkładzie w historię regionu.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Gerard Bańka | Wilhelm Kubsz | Friedrich Carl August Langner | Włodzimierz Rudnicki | Paweł Władysław Fabisz | Alojzy Hassa | Jan z Gliwic | Herbert BednorzOceń: Marcin Strzoda