Julian Kornhauser

---

Życiorys

Julian Kornhauser urodził się jako syn Jakuba Kornhausera, krakowskiego Żyda, który przeżył wojenne tragedie w obozach: Płaszów, Natzweiler, Neckarelz oraz Dachau. Jego matka, Małgorzata Glombik, pochodziła z Chorzowa i również przeżyła trudne czasy (1914–1987). W swojej edukacji rozpoczął naukę w V Liceum Ogólnokształcącym w Gliwicach, a następnie zdobył magisterium na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1970 roku, specjalizując się w serbistyce i kroatystyce. Jego osiągnięcia akademickie obejmują również doktorat uzyskany w 1975 roku oraz habilitację w 1982 roku na podstawie pracy dotyczącej serbskiej poezji eksperymentalnej. Tytuł profesora przyznano mu w 1996 roku przez Prezydenta RP.

Julian Kornhauser jest osobą prywatną. Jest żonaty z polonistką Alicją Wojną-Kornhauser i ma dwoje dzieci. Jego córka Agata, w 1994 roku, wzięła ślub z Andrzejem Dudą. Natomiast syn, dr Jakub Kornhauser, jest literaturoznawcą i nauczycielem akademickim na Uniwersytecie Jagiellońskim, a także uznawanym tłumaczem i poetą.

W wyniku krwotocznego udaru mózgu, który miał miejsce w 2008 roku, Julian Kornhauser zmaga się z afazją oraz paraliżem prawej strony ciała. To tragiczne wydarzenie miało wpływ na jego życie zawodowe i twórcze, skłaniając go do wycofania się z aktywności publicznych. Jednak w 2015 roku, po dłuższym milczeniu, powrócił do literatury, publikując wiersze: „Do Stanisława Barańczaka” oraz „Powidła”, które ukazały się w miesięczniku „Twórczość” (nr 12).

Kariera zawodowa

Julian Kornhauser rozpoczął pracę w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1970 roku, gdzie szybko awansował na różne stanowiska, w tym asystenta, adiunkta oraz docenta. Został profesorem nadzwyczajnym w 1993 roku, a od 2002 roku pełnił funkcję profesora zwyczajnego, aż do emerytury, którą przeszedł w 2010 roku. Działał na rzecz instytucji jako wicedyrektor Instytutu oraz jako jego dyrektor w latach 1993–2002.

W okresie swojej kariery Kornhauser był także kierownikiem Zakładu Literatur Słowiańskich, a od 1997 do 2010 roku prowadził Katedrę Filologii Chorwackiej, Serbskiej i Słoweńskiej. Oprócz tego, organizował warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym oraz kierował Katedrą Slawistyki na Uniwersytecie Opolskim.

Był bądź jest aktywnym członkiem kilku komisji Polskiej Akademii Nauk oraz PAU. Oprócz tego, od 2001 roku redaguje „Pamiętnik Słowiański”, a w latach 2002–2005 zasiadał w Senacie Uniwersytetu Jagiellońskiego i był kierownikiem Studiów Doktoranckich na Wydziale Filologicznym. Pełnił także rolę jurora Nagrody Literackiej Europy Środkowej Angelus.

Ekspert w dziedzinie chorwackiego i serbskiego literaturoznawstwa XX wieku, Kornhauser zajmuje się również historią literatury polskiej po 1945 roku, a także zagadnieniami związanymi z przekładoznawstwem. Jest autorem ponad trzystu publikacji naukowych, w tym czternastu monografii i tomów krytycznych, oraz jest mentorem dla wielu doktorów nauk humanistycznych.

Represje w okresie PRL-u

W 1973 roku ukazał się tom poezji „Zabójstwo”, który zawierał wiersze odrzucone przez cenzurę, czyniąc go jednym z pionierskich polskich samizdatów. Julian Kornhauser był również sygnatariuszem Listu 59, który był protestem polskich intelektualistów przeciwko zmianom w konstytucji PRL, dotyczących m.in. kierowniczej roli PZPR oraz wieczystego sojuszu z ZSRR.

W wyniku swoich działań, związanych z sygnowaniem Listu 59 oraz kolportowaniem swoich tekstów, Kornhauser znalazł się na celowniku Służby Bezpieczeństwa, która nie szczędziła mu trudności w publikacji jego utworów i awansie zawodowym. Po ogłoszeniu stanu wojennego został internowany w dniach 15–24 grudnia 1981 roku.

Twórczość

Debiut Juliana Kornhausera miał miejsce w 1967 roku, kiedy to opublikował swoje utwory w miesięczniku „Poezja” oraz w Almanachu młodych „Iskier”. Od 1968 do 1975 roku był aktywnym członkiem grupy poetyckiej Teraz. W latach 1981–1983 współredagował miesięcznik Pismo, a następnie współtworzył drugoobiegowe czasopismo „NaGłos”, gdzie prezentował swoją prozę oraz interpretował swoje wiersze.

W latach 90. Kornhauser publikował eseje i recenzje w takich tytułach jak „Gazeta Wyborcza” oraz „Tygodnik Powszechny”. W kolejnych latach 2000. jego prace można było znaleźć w „Dzienniku Polska-Europa-Świat” oraz „Rzeczpospolitej”. Poeta współpracował z różnymi periodykami kulturalnymi i literackimi, a także był członkiem zespołu redakcyjnego „Kwartalnika Artystycznego”. Jako członek redakcji „Dekady Literackiej” publikował szkice krytycznoliterackie, wiersze i przekłady w takich czasopismach jak „Twórczość”, „Odra”, „Literatura na Świecie”, „Teksty Drugie” i wielu innych.

Julian Kornhauser doczekał się monograficznego numeru w czasopiśmie literackim „Topos” (nr 3/2006), a w 2016 roku został wydany obszerny tom krytyczny poświęcony jego recepcji, zatytułowany Rzeczy do nazwania. Wokół Kornhausera (red. Adrian Gleń, Jakub Kornhauser, WBPiCAK, Poznań 2016). W tym samym okresie został wydany również jego potężny tom Wiersze zebrane (red. Adrian Gleń, Jakub Kornhauser, WBPiCAK, Poznań 2016).

Twórczość poetycka Kornhausera znalazła miejsce w wielu antologiach dotyczących XX-wiecznej poezji polskiej, zarówno w kraju, jak i za granicą. Jego prace doczekały się tłumaczeń na różne języki, w tym na:

• język angielski – Been and Gone (polsko-angielski wybór wierszy; Michigan, Marick Press), 2009,
• język bułgarski – Osa za stykłoto (Wybór wierszy; Sofia, AngoBoy), 1997,
• język chorwacki – Kuća, san i dječje igre (Dom, sen i gry dziecięce; Lublana, Egzil ABC), 1996,
• język niderlandzki – Poetri, Rotterdam: Rotterdamse Kunststichting, 1986,
• język niemiecki – Zuhause, Traum und Kinderspiele (Dom, sen i gry dziecięce; Potsdam, Deutsches Kulturforum Östliches Europa), 2003,
• język serbski – Načelne teškoće (wybór wierszy; Vršac, Književna Opstina), 1989,
• kamičak i senka (Kamień i cień; Belgrad, Pismo), 1998,
• sygnalizm (Sygnalizm; Nisz, Prosveta) 1998,
• język węgierski – Otthon, álmok, gyermekkori játékok. Szentimentális történet (Dom, sen i gry dziecięce; Budapeszt, Gondolat), 2008.

Poezja

Wśród najważniejszych pozycji w jego dorobku literackim wyróżniają się:

• Nastanie święto i dla leniuchów (Warszawa, Wydawnictwo „Iskry”), 1972,
• W fabrykach udajemy smutnych rewolucjonistów (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1973,
• Zabójstwo (Kraków, wyd. własne poza cenzurą), 1973,
• Stan wyjątkowy (Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy), 1978,
• Zjadacze Kartofli (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1978,
• Zasadnicze trudności (Warszawa, „Czytelnik”), 1979,
• Każdego następnego dnia (Kraków, ABC), 1981,
• Hurrraaa! (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1982,
• Inny porządek: 1981–1984 (Kraków, Oficyna Literacka), 1985,
• Za nas, z nami (Warszawa, Czytelnik), 1985,
• Wiersze z lat osiemdziesiątych (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1991,
• Kamyk i cień (Poznań, a5), 1996,
• Było minęło (Warszawa, Nowy świat), 2001,
• Origami (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 2007,
• Tylko błędy są żywe (Poznań, Wydawnictwo WBPiCAK), 2015,
• Wiersze zebrane (Poznań, Wydawnictwo WBPiCAK), 2016.

Proza

W obszarze prozy Kornhauser również zostawił znaczący ślad, między innymi w publikacjach takich jak:

• Kilka chwil (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1975,
• Stręczyciel idei (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1980,
• Dom, sen i gry dziecięce. Opowieść sentymentalna. (Kraków, Znak), 1995.

Eseje, krytyka literacka

W swoim dorobku krytycznoliterackim zaprezentował również następujące prace:

• Świat nie przedstawiony wraz z Adamem Zagajewskim (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1974,
• Od mitu do konkretu. Szkice o modernizmie i awangardzie w poezji chorwackiej (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1978,
• Współczesna poezja jugosłowiańska (1941–1970; Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich), 1980,
• Sygnalizm – propozycja serbskiej poezji eksperymentalnej (Kraków, UJ), 1981,
• Wspólny język (Jugoslavica; Katowice, Śląsk), 1983,
• Światło wewnętrzne (Kraków–Wrocław, Wydawnictwo Literackie), 1984,
• Strategie liryczne serbskiej awangardy (Kraków, Universitas), 1991,
• Międzyepoka. Szkice o poezji i krytyce. (Kraków, Baran i Suszczyński), 1995,
• Postscriptum. Notatnik Krytyczny. (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1999,
• Uśmiech Sfinksa. O Poezji Zbigniewa Herberta. (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 2001,
• Świadomość regionalna i mit odrębności. O stereotypach w literaturze serbskiej i chorwackiej (Kraków, „Scriptum”), 2001,
• Poezja i codzienność (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 2003.

Literatura dla dzieci

Do ważnych osiągnięć w tej kategorii należą:

• Tyle rzeczy niezwykłych. Wiersze dla Agatki. (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1981,
• Księżyc jak mandarynka (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 2003.

Przekłady

Julian Kornhauser jest znanym tłumaczem i poetą, którego twórczość obejmuje wiele wartościowych dzieł, które przyczyniły się do wymiany kulturowej. Oto zestawienie najważniejszych przekładów, które oddają jego wkład w literaturę:

• Marko Ristić, Wiersze (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1977,
• Dušan Matić, Tajny płomień (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1980,
• Slavko Mihalić, Sen w świetle (Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy), 1980,
• Tragarze zdań. Antologia młodej poezji serbskiej (Kraków, Wydawnictwo Literackie), 1983,
• Josip Osti, Wszystkie flagi są czarne (Sejny, Pogranicze), 1995,
• Lament nad Sarajewem. Siedmiu poetów z Bośni: Antologia poezji bośniackiej (Szczecin–Sejny, Pogranicze), 1996.

Opracowania twórczości

W kontekście twórczości Juliana Kornhausera warto zwrócić uwagę na znaczące opracowanie autorstwa Adriana Głęnia.

Jego książka zatytułowana „Języki rzeczywistości”, wydana w Krakowie przez Instytut Literatury w 2019 roku, stanowi istotny głos w analizowaniu i interpretacji dzieł tego pisarza.

Nagrody, odznaczenia, tytuły honorowe

Julian Kornhauser, poetycki wizjoner, może poszczycić się licznymi wyróżnieniami oraz nagrodami, które doceniają jego twórczość oraz wkład w polską literaturę. Wśród najważniejszych osiągnięć wyróżniają się:

• nagroda Fundacji im. Kościelskich (1975),
• nagroda Poetycka im. A. Bursy (1981),
• Europejska Nagroda Literacka (Jugosławia, 1989),
• nagroda Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (1997),
• nagroda Miasta Krakowa (1998),
• Złoty Krzyż Zasługi (za wzorowe, wyjątkowo sumienne wykonywanie obowiązków wynikających z pracy zawodowej, 1999),
• nagroda Krakowska Książka Miesiąca (za książkę Postscriptum. Notatnik krytyczny, grudzień 1999),
• nominacja do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius 2008 w kategorii książka roku za tom Origami,
• Wrocławska Nagroda Poetycka „Silesius” 2016 za całokształt twórczości,
• Międzynarodowa Nagroda Poetycka Balatonu (Węgry, 2016),
• doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego (2022).

Te wyróżnienia potwierdzają znaczenie jego twórczości na przestrzeni lat oraz wpływ, jaki wywiera na rozwój literatury w Polsce i za granicą.

---

Oceń: Julian Kornhauser

---